ÖNSÖZ

Gagouz dili blog'una HOŞ GELDINIZ!

Bu site okul hem universite üüredicilerinä, üürencilerä, studentlerä deyni kuruldu. Umut ederim, ki verili informaţia faydalı olur.

суббота, 25 декабря 2010 г.

Temel morfolojik annakları


Her bir lafın lexikal sayımnığından karä gramatikal sayımnığı da var. Lafın gramatikal sayımnığı gramatikal sufixlerinin yardımınnan diyişiläbilir (başka dillerdä, deyecez, rus, romun – prefixlerin hem flexianın yardımınnan). Örnek: ev – evin. Yaraştırıp gramatikal formayı ev ikinci formaylan evin, göreriz, ki gramatikal saabilik mânası peydalanăr.

Lafın morfematik strukturası.

morfema (morf)

kök morfeması (radikaloid)

afixoid morfeması (afixlär)

Morfema (grek. μορφή (morphé) - forma),
lafın en küçük sayımnı birciyidir (elementtidir). Morfemanın iki tarafı vardır: lexikal (lafın semantikası) hem gramatikal. Ki morfemanın strukturasını taa iyi açıklamağa, morf hem semem ya da gramem annakları girdirildi.
Morfemalar var: iki plannı (biplan) hem bir plannı (monoplan) fonik tarafından, çünkü içindekilik planından bişey göstermerlär. Deyecez: kısım –di (ver-di) hem zaman sufixi –di hep odur.
Semem, morfemanın en küçük semantik birciyidir.
Morf, morfemanın fonetik elementıdır. Semem ya da gramem – ideal aspekti, morf – material aspekti. Bir semem ya da gramem bir kaç morflan gösteriler (deyecez romun dilindä: adlıklarda çokluk sayı – le, - i, -e, - uri; lalea – lalele, copac –copaci, scaun – scaune, cadou - cadouri ), bir morf bir kaç semem gösteräbilir (studenţi –i, diyil sade gramatikal sayımnığını gösterer, çok. sayı, ama soy, hal, determinaţialığı (bellilikçiliyi)).
Kök (radikal), bir lafın mânası hem forması bozulmadan, taa küçük paylara bölünmedän, elementidir: alma – almacık, masa – masadan, git – gidecek, al –alar.
Lafın strukturasına taa temel girer. Kök morfeması hem lexikal sufixleri lafın temelini kurărlar. Örnek: çalgıcıları, kiyatçılıklan, avcıya, sızıntıdan, tutumnarımı; çalgıcı, kiyatçılık, avcı, sızıntı, tutum – lafların temelidir; ama var laflar, angılarında temel denk kökä: kiyat, masadan, yolu, tefteri; kiyat, masa, yol, tefter – temel denk kökä.
Afix (lat. affixus), prefix, sufix, infix deyni genel annaktır.
Gagouz dili laflarının morfematik strukturasına kök (radikal) hem sufix morfemaları girer.
Bir ya da bir kaç ses birleşmesinä, angıları lafın kökünä ya da temelinä yamanărlar, ki eni laf kurmağa ya da lafın gramatikal formasını diyiştirmäğä deyni sufix deniler. Sufix var: lexikal (eni laf kurărlar, lafın mânasını ya da gramatikal kategoriasını diyiştirerlär) hem gramatikal (lafın gramatikal formasını diyiştirerlär). Örenek: lafta gözlüklerimilük-lexikal sufixidir; -lär, -im, -i – gramatikal sufixleridir.
Türkçelerdä, gagouz dili laflarının strukturasında interfixlär dä var. Interfix, iki morfemanın arasında (kök hem sufix) kaynaştırıcı ses. Onnar budur: y, s, n, ş: masa – masa(y)ı; aldı – aldı(y)dı; ana – ana(s)ı, başka – başka(s)ı, bizimki – bizimki(s)i, orada – ora(s)ı, o – o(n)nar; altı – altı(ş)ar; edi – edi(ş)är h.b.
Not: Aglutinativ dillerindä lafın morfematik strukturasında prefixlär hem flexialar yok.

При копировании статьи ссылка на оригинал обязательна!

0 коммент.:

Отправить комментарий

Следующее Предыдущее Главная страница

Blogger Template by Blogcrowds