ÖNSÖZ

Gagouz dili blog'una HOŞ GELDINIZ!

Bu site okul hem universite üüredicilerinä, üürencilerä, studentlerä deyni kuruldu. Umut ederim, ki verili informaţia faydalı olur.

понедельник, 30 августа 2010 г.

Didaktik proekti gagouz literaturasi dersinda

DIDAKTIK PROEKTI

Obiekt: Gagouz literaturası
Klas: V
Subiekt: Nikolay Baboglunun yaratması „Güllerdä yaşlar”.
Dersin tipi: Eni bilgilerin üzerinä diskuţianın geçirilmesi. Literar eserinin analizi hem fikirini açıklamak.
Operaţional niyetleri: kognitiv-formativ uuru:
Üürenci lâzım becersin:
- Kılavuzlu ukumayı gerçekleştirsin;
- Annatmanın temelindä fikirini açıklasın;
- Personajları identifikaţialasın.
afektiv uuru:
- Lojik düşünmeklerini ilerletsin;
- Başka insanın kahırını annayabilsin.
Didaktik strategiaları:
Didaktik materialları: fişalar text fragmentlerinnän.
Metodlar: euristik konversaţiası, fikirini açıklamak, metod „Kılavuzlu okumak”, didaktik oyunu.
Çalımnar: frontal iş, individual iş.
Verilän zaman: 90 minut

Dersin sţenariası

I.Giriş etapı/Aktuallamak
1.Dikatin çekilmesi.
Üürencilerä teklif ediler bir kalb resimnesinnär. Kalbi dört paya bölsünnär. Her bir payında yazsınnar: ilk payında – üç en iyi kalitelerini; ikinci – üç en kötü kalitelerini; üçüncü – üç iş ne yaşamasında diyiştirmäğä isterlär; dördüncü – üç iş ne başkasınnan paylaşmayacak. Cuvaplara diskuţia gerçekleştiriler.

2. Annakların, baş elementlerinin enidän aktual edilmesi
Soruşların yardımınnan N.Baboglunun biografiasını tekrarlărlar. Üürencilär eni informaţiayı N.Baboglu için annadărlar (iş öncedän evä verildi; her bir üürenci özel informaţia yazıcı için bulsun).

II. Eni temaya giriş
3. Subiektin hem niyetlerin haberlenmesi

III. Eni temanın verilmesi
Dersin içindekiliyinin haberlenmesi
1Dersin önderilmesi
N.Baboglunun annatmasınnan “Güllerdä yaşlar” tanışmak Kılavuzlu okumak metodunun yardımınnan gerçekleştiriler.
Kondiţialar: Her bir üürenciya text daadılăr, lojik-semantik fragmentlerinä bölünmüş. Üüredici ilk okuyăr, sora da üürencilär. Her bir fragmenttän sora pauza yapılăr, ki soruşları cuvaplamağa. Diskuţia yapılăr.
Lexikaylan iş:
Üüredici eni lexikayı taftada yazăr. Lafların mânasını açıklăr, sora lafları biri-biri ardına siler. Üürencilär silinmiş lafı söylerlär, sora ilk üürenci bir laf söyler, ikincisi ilkinkinin lafını tekrarlăr hem bir eni laf söyler, kalanı hep böylä devam ederlär.
Bekçi - gecä bekçisi – bekçilik etmäğä
hamal – hamalcı – hamalcılık
karanfil, zümbül – resimnerin yardımınnan açıklanăr
müşteri – satın alan bir kimsey; alıcı
kanaat – sin: hoş; sevinmekli
gelir – kazandığı para
toptan – toplu; büyük ölçüdä
alış-veriş – alış-verişçi


I Fragment
Todur Aflatarlı bir kalaba ayledä büydü. Onun allahtan saalığı hem gözäl fikiri vardı. O taa küçüktän annadıydı, ani alem arasına çıkmağa deyni, ona yoktu kim büyük yardım versin. Ama en paalı yardımı o anadan-bobadan evdä kabul ettiydi: onu doorulukta, acızgannıkta, alemin zorunu annamakta terbi ettiydilär. Nicä onnarın içerindä uşaklar biri birinä yardım etmäğä üürenikti, öylä alemin dä zorunuda onnar her zaman bulunmağa hazırdılar. Bakmadan türlü yaşamak zorlarına, Todur sırasında hem, olur deyelim, kolay institutta üürenmesini başardıydı da kendi kendisinä kasabada işä yol açtıydı. Çalışkannık hem üşenmemek, kendi kazancından başka, türlü yanı başından da gelirlär çoçuğa verärdilär. Boşuna gezinmeklerdä vakıdını geçirmäzdi, içkiciliyä salınmazdı, her bir aylakçı ona yabancıydı. Lâzımnı işleri etişsin deyni, o bekçi dä oldu, hamalcılık ta yaptı, sokakları da süpürdü. Ama büünnän büün o orta yaşta adam pek gözäl aylä kurdu: iki kızçazı biri birinä pek benzeşerlär hem anaya- bobaya pak, nicä bir içim su. Karısı da onun karakterindä razgeldi, pek hatırlı hem gözäl hanım.

ILK DURAK
- Nicä düşünersiniz, bu texttä ne için annadılacak?
- Bu fragmenttä kimin için söz gider?
- Nedän azetmäzdi Todur Aflatarlı?
- Insannığı, acızgannığı kimdän kabul etti?
- Nicä düşünersiniz, Todura yaşamasında kalkımmağa deyni, angı kalitelär yardım etti?
- Siz angı kaliteleri edinmäğä istersiniz, ki başarılı olasınız?
- Todur kaç yaşında olabilir?
- Todurun aylesi kaç kişidändir?
- Todur bu yaşına kadar nelär başardı? Neçin böylä düşünersiniz?
- Yaratmanın problemi angısı olur? Argumentleyiniz.
- Okuyarkan fragmenti, nicä kendinizi duydunuz?

II Fragment
Todur kendi üç odalı konağında kasaba kenarında yaşăr. Her sabaa, işä gidärkän, o evindän birazıcık aşaada bir küçük panayırcık içindän geçer. Hep oradan o avşamneyin, evä dönärkän, dä geçer. Burada, en geçimni mallar, çiçeklärdi. Yolcazın iki tarafında her sabaa gümelär, türlü fasıl renktä, sıraya dizilirdi, dolu içli güz çiçekleri, karanfillär, zümbüllär, laalelär hem çok taa başka tazâ sucazlan serpili çiçeklär. Her bir gümenin dä ardında satıcılar durardı, havezlän müşterileri bekleyeräk. Todur dayma bu panayır çiçeklerindän karısına ya bir karanfil topcazı, ya gül, ya da başka dünya gözelliklerindän getirirdi, angıları onun sevdalı içerini taa pek dolu hem şen yapardılar.

IKINCI DURAK
- Şindi ne görersiniz?
- Nicä düşünersiniz, neçin bu fragmenttä çiçeklerin yazdırılması ilk er kaplăr?
- Todurun evi neredädir? Neçin?
- Bu fragmenttä Todurun angı kalitesi açıklanăr? Neçin öylä düşünersiniz?
- Siz angı çiçekleri en çok seversiniz?
- Bir kim-seyä çiçek baaşlayıp, kimi sevindirdiniz?

III Fragment
Bir sabaa Todur kalktı da, yıkanıp, traş olduktan sora, hep o eski yolundan işinä hızlandı. Taa uzakta o denedi, ani bu gün panayırın çiçekleri hem taa çoktular hem, sansın, taa meraklı görünärdilär. Satıcılar onnarı öylä gözäl erleştirmişti, geçennerin gözleri, kendileri durup, bu pak cennettän kopma gözelliklerä mail olurdular. Todur da, girdiynän panayırcık içinä, adımnarını yavaşıttı, uslu gidärdi hem bakardı. Kim sä ona teklif etti:
- Buyurun, efendi, alın bendän, pek tazâ, bu sabaa koparılma karanfillär!
- Saa olun! – cuvap etti Todur. – Bän dönüştä alarım. Şindi işä giderim. Orada avşamadan olur sensinnär, onnara sevinmäğä vakıdım olmayacak. Ama şindi olur mu biraz bakayım çiçeklerinizä? Hakına, onnar pek gözäldir.
- Olur, olur bakasınız, - satıcı yalpak dedi. – Seyir etmesi hem mayıl olması parasızdır!
Todur kanaat gülümsedi da ileri gitti. Kefi onun en iyi haldaydı. Bu gözäl çiçek gözelliyindän o gözlerini hep taa alamazdı. Ama, açan panayırın kenarına etişti, onun bakışı birdän erindä durdu – bir büyük kazan içindä güllerdä kaldı. Onnar Todura büünkü panayırın en gözelleri görünärdi.
ÜÇÜNCÜ DURAK
- Bu sabaa başka sabahlardan nedän farklıdır?
- Neçin Todur, işä gidärkän, hep çiçek panayırından geçärdi?
- Nedän Todura çiçeklär bu gün taa meraklı göründülär? Ne diyişildi?
- Teklif ettiyi çiçekleri, Todur nedän almadı?
- Nicä annărsınız lafları bakışı birdän erindä durdu?
- Toduru ne zorlattı durgunsun?
- Nicä düşünersiniz, kaldırdıynan bakışını güllerdän, Todur ne gördü?

IV Fragment
Ama... naşey? Neçin satıcı, bir orta yaşta karı, çıkarıp basmasını cebindän, gözlerindän yaşları silärdi. Toduru bu iş kuşkulandırdı. O göz gezdirmäğä taa pek başladı, ama fikiri pek istärdi sorsun: „Ne oldu?” Bir taraftan da kıyıştıramazdı, çünkü hep çiçeklerä bakardı. Satıcı kendisi lafı açıkladı:
- Efendi, görerim Canabinizä çiçek lâzım!
- Ya-ya, - Todur kafasını salladı hiç düşünmedän, çalışardı insanın teklifini inkär etmesin.
- Panayırda çok çiçek var, - uzattı lafını satıcı, - var neredä ayırasınız, ama yalvaracam, o kadar iyilik yapın, alın bendän te bu beş gülcezi, ucuz onnarı verecäm.
Todur gördü, ani karı son lafını söyledi, artık pek aalayarak.

DÖRDÜNCÜ DURAK
- Nedän Todur işä başka alatlamazdı?
- Neçin satıcı aalardı?
- Nedän satıcı çiçeklerini taa tez satmağa istärdi? Düşünmelerinizi açıklayınız.
- Satıcının halı sizi dä kuşkulandırdı mı? Neçin?
- Nicä düşünersiniz, Todur kendisini öte dooru nicä güttü?
- Siz ne yapacaktınız? Neçin?

V Fragment
- Uslanınız, hanım! – dedi Todur. – Bän gülcezleri alacam, ama söyläyin, ne oldu, neçin kahırlısınız?
- Şindi hemen etiştim panayıra, ardıma da komşudan haber geldi: oolumu yolda maşina çiynemiş. Bän sä hiç bir dä çiçek taa satmadım, evä gitmäğä deyni param hiç yok.
Öte dooru insan artık bişey söyleyämäzdi, ayakları, bezbelli, kesilirdi da o erä usulcuğunnan oturdu. Iki elinnän gözlerini kapamıştı, pek garip aalardı.
- Bän, hanım, senin çiçeklerini hepisini alacam, ama Canabiniz erdän kalkın, olmaz erdä çok oturmağa, suuklayacaksınız! – dedi Todur da onu koltuğundan aldı, kaldırdı... Satıcı azbuçuk kendisini topladı, sansın sevinir gibi oldu.
- Buyurun, alın, Canabinizdä düün olmalı, - dedi o insan, basmasınnan hep gözlerini sileräk.
- Diyil düün, - dedi Todur. – Büün bendä bir başka nışannı gün. Kaç yapacak çiçeklär?
- Ne söyleyeyim, efendi, en azdan böylä bir kazan çiçektän başka günnerdä 25 ley alardım, ama şindi çok duramayacam, olur irmi veräsiniz.
- Buyurun 30 ley! – Todur parayı uzadăr da kazanı alăr. – Öderim sizä kazanı da, o bana lâzım olacak. Ama Canabiniz te bu taxiya pinin da tez gidin, bekim, oolunuzu kurtarasınız!
Karı bilmäzdi, ne yapsın, ne cuvap etsin. O parayı aldı, Todurun üzünä baktı da taxiya hızlandı. Iki-üç adım yapıp, geri döndü:
- Bekim, hepisi çiçeklär Canabinä diyil lâzım?
- Lâzım, lâzım, taa tez gidin! Ey, taxi, sabur et, şindi tä gider! – baardı Todur.
Karı pindi da gitti.

BEŞINCI DURAK
- Bu dialogu okuduktan sora, kendinizi nicä duydunuz?
- Todurun yaptığı doorudur mu? Neçin?
- Satıcıyı ne sevindirdi hem neçin?
- Bu fragmenttä Todurun angı kalitesi açıklanăr? Neçin öylä düşünersiniz?
- Karı annadı mı, ani Todura ne kazan, ne dä o kadar çok çiçek lâzım diyildi?
- Angı cümlelerdä bu açıklanăr?
- Bu kadar çok çiçeklän Todur ne yapacak?
- Siz ne yapacaktınız? Neçin?

VI Fragment
Alış-verişçilär hiç duyamadılar, ne oldu panayırın bu ucunda – her kezi kendi işinä bakardı. Ortalık kuşkulandı, açan Todur kazandan gülleri hepisinä paylaştırmağa başladı, kim karşı gelärdi. Kimisi çiçäyi alardı, hiç bişey sormadan, kimisi sade gözlerinnän bişey sormağa istärdilär, ama Todur susardı, ileri dooru başkalarına verärdi. Bir kaç genç kızçaz sonunku gülleri Todurdan pek havezlän aldılar da şen gittilär. Belliydi, ani onnar şkolacıydılar. Todur usulcuğunnan koydu boş kazanı o erä, neredä satıcı dururdu da istedi uzaklansın, ama orada yannaşık olan bir başka çiçekçi Todura darıldı:
- Neçin, hiç kim-seyä sımarlamadan, insanın kazanını brakărsınız? Alar onu birisi, da yarın karı bizdän tutunur.
- Kahırlanmayın! – cuvap etti Todur. – Kaybelirsä dä, kabaatlı kalmayacanız – o ödemniş...
ALTINCI DURAK
- Alış-verişçilär nedän olduğu işleri duyamadılar?
- Nedän Todur satın aldığı çiçekleri karşı gelennerä daadardı?
- Her bir insan, çiçäyi alıp, nicä davranardı? Ne Todur için düşünärdilär?
- Sizä Todur çiçek veräydi, nicä davranacaktınız? Ne Todur için düşünecektiniz?
- Satıcı ne için kahırlanardı?
- Ne soy o insandır?
- Todurun son laflarını nicä annărsınız?

VII Fragment
Avşamneyin Todur Aflatarlı, iştän evä dönärkän, yolu genä panayır içindändi. Orada kimisi çiçekçilär mallarını satmıştılar da artık gitmiştilär, ama çoyu hep taa alış-verişlerini yapardılar. Saa tarafta sıradan iki satıcı, Toduru gördüynän, laf etmäğä başladılar:
- Tä o adam, ani bu sabaa hepisinä çiçek daadardı.
- A-ha, tanıdım. O kendisi. Sanki, ne sevinmeliyi vardı?
Todur o kenarda karıya yaklaştı, gördü, ani sabaaylän braktığı kazan erindäydi da dedi:
- Tä, görer misiniz, boşuna kalbinizi çürüttünüz. Kimsey bu kazana dokunmamış.
- Durun, - zoruna çıkardı cuvabını o karı, - avşama dooru evä gitmäğä çeketsinnär, o birisinin elinä ilişecek. Taa iyi, onu evä tezçä alınız, açan ödemişsiniz.
- Alacam, - dedi Todur, ama onun aklı kazanda hiç diyildi.
- Bilerim, ani büyük sevinmeliyiniz var, - uzattı sözü o karı. – Söyläyin, ne kısmet üstünüzä uuradı.
- Hiç bişey, - o kısadan kesti, - kefim pek islâydi da o kadar.
- Kefiniz gözäl, yok maana, - dedi o insan, - ama çiçek ayırmağa becermersiniz. Benim güllerim taa gözäldilär. Bu sabaa bendän lâzımdı alasınız... Bekim şindi alacanız?... Hadi, toptan ucuz verecäm!
- Alacaydım toptan senin güllerini, eer soraydınız, neçin o karı pek kahırlıydı.
- Ama ne, o pek kahırlıydı? Bän hiç tä denämemişim.
- Ne, görmediniz mi, ani o aalardı?¬
- Allahım, bak sän, nasıl biz gamsızız! Vallaa, hiç birimiz dä esap almadı! Şindi dä hep kumalarlan laf ederiz: kısmetli insan sabaaylän malını birdän sattı da evä işinä bakmağa gitti ...
EDINCI DURAK
- Annatma, düşündüyünüz gibi mi, bitti?
- Nedän autor Toduru iştän sora hep o yoldan evä götürer?
- Saat kaçta Todur iştän evä dönärdi? Neçin?
- Kalan satıcılar Toduru gördüynän, nicä davrandılar? Neçin?
- Nedän Todur bilärdi, ki kazanı kimsey almayacak?
- Satıcılar ne için taa çok kahırlanardılar?
- Laf edärkän satıcılarlan, Todurun sesi ya tonu nasıldır? Neçin?
- Ya çiçekleri alandan satıcıylan nicä konuştu? Neçin? Yaraştırınız.
- Kalan satıcılar neçin insanın kahırını denämedilär? Angı laflarda bu açıklanăr?
- Satıcının son laflarından ne annadınız hem duydunuz?
- Bu annatma okuyucuları neyä terbi eder?

IV. Bilgileri kantarlamak etapı.

1.Bilgilerin kontrol edilmesi
Ekiplerdä iş: 1 grup – Todur Aflatarlının klarakteristikasını gerçekleştirer
2 grup – satıcıların karakteristikasını yapăr.

V. Evdeki işin verilmesi
2.Kendi başına iş/evdeki iş
1. Annatmanın planını kurmağa
2. Plana görä annatmağa
3. Eni lexikayı üürenmäğä

При копировании статьи ссылка на оригинал обязательна!

0 коммент.:

Отправить комментарий

Следующее Предыдущее Главная страница

Blogger Template by Blogcrowds