ÖNSÖZ

Gagouz dili blog'una HOŞ GELDINIZ!

Bu site okul hem universite üüredicilerinä, üürencilerä, studentlerä deyni kuruldu. Umut ederim, ki verili informaţia faydalı olur.

пятница, 3 сентября 2010 г.

Gagouz dili gramatikası

Gagouz laflarnda „uzun” vokalların etimologiası

spirant [ğ] (az işidilän, yımışak ses)
baa – bağ, saa – sağ, ool – oğul , üürenci – öğrenci, uur – uğur , aala – ağla, aar – ağır, aaz – ağız, aaç – ağaç, maaza – mağaza, dooru – doğru, süüt – söğüt, daat – dağıt, yaamur – yağmur; ama: sığır

faringal [h]
padişaa – padişah, laana – lahana, saabi – sahibi, nasaat – nasihat, kabaat - kabahat
arab dilindän laflar
saat, kanaat

Dikat! a) Bu tür laflarda ikili (uzun) vokal yazılmaz: zer, geri, beri, zor, mor, mavi, sordum, yortu, kuşçaz, elcäz, musafir, ziyedä, ziyan, ard, aramak, söylä, diyren, tüy, küy, düy, diy, diyil, öte günü, niyet, tazä, az (diyil çok), almadan, geçmedän, öteyä, ber(i)yanda, dünya h.b.
b) Işliyin infinitiv formasında: almağa → al + mak (k → ğ - konson dönmesi; mastar sufixi) + a (infinitivin sufixi) gitmäğä → git +mek + ä (e → ä – vokal dönmesi)

c) „k” konsonunnan bitän lafların S., D., G. hallarında. Kalın vokallı laflarda k → ğ - konson dönmesi olăr; incä vokallı laflarda k → y. Bu morfologia soruşudur, diyil fonetik. Örneklär: çelik – çeliyin – çeliyä – çeliyi, eşik – eşiyin – eşiyä, eşek – eşäyin – eşäyä, kelebek – kelebäyin – kelebäyi – kelebäyä (e → ä – vokal dönmesi; [ä] vokalı yazılăr, açan urguludur ), örnek – örnäyin – örnäyi – örnäyä, işlik – işliyin – işliyi - işliyä; kapak – kapağın – kapağa – kapağı – kapağın, çocuk – çocuğun – çocuğu – çocuğa, kolaylık – kolaylığın – kolaylığı - kolaylığa h.b.

Vokal dönmeleri
e → ä – köpek – köpäyi
ä → e – derä – dereyi (açan vokal [ä] urgusuzdur), evlär – evleri, söylä – söyler
a → ă – topla – toplăr, aala – aalăr (işliyin şindiki zaman formasında)

Kısım

Definiţia: Bir solukta söylenän ses gruplaşmasına, angısında vokal var, KISIM deniler.

Kısım var


Fonetik (lafta vokala düşer) Lojik (lafa ya da cümleyä düşer)

Laflar var


Birkısımnı Çokkısımnı

Birkısımnı laflar: al, çok, var, kök; daa, ool, uur h.b.
Çokkısımnı laflar: al-ma, kö-prü-yü, te-ker-lek, mâ-na-la-rı-nı


Kısım var


Urgulu - Urgusuz Açık - Kapalı Örtülü - Diyil örtülü


Örnek: a-kıl-lí
a – urgusuz, açık, diyil örtülü;
kıl – urgusuz, kapalı, örtülü;
lı – urgulu, açık, örtülü.

el-leş-mék
el – urgusuz, kapalı, diyil örtülü;
leş – urgusuz, kapalı, örtülü;
mek – urgulu, kapalı, örtülü.

Ses hem litera
Geneldän, ses hem literanın arasında uygunnuk vardır: çocuk – 5 ses, 5 litera; kelebek – 7 ses, 7 litera (ama 4 fonema). Ama laflarda, angılarında etimolojik uzunnuğu vardır, ikili vokal bir ses sayılır: dooru – 5 litera, 4 ses hem 4 fonema; üürencilär – 10 litera, 9 ses, 8 fonema. Litera x iki ses sayılır (yabancı laflarda): lexika – 6 litera, 7 ses, 6 fonem

При копировании статьи ссылка на оригинал обязательна!

Следующие Предыдущие Главная страница

Blogger Template by Blogcrowds